Santa Cruz Fortencomplex, Santa Cruz

• 1. :

REGISTER VAN BESCHERMDE CULTUURHISTORISCHE ERFGOEDEREN

Fortcomplex Sta. Cruz

Kadastrale gegevens: meetbrief 344/1953, III-A-47 en (rest)meetbrief 13/1944

 Omschrijving van het monument:

Inleiding

Drie historische gebeurtenissen versterken de herinneringswaarde.

• In 1713 besloten de Fransen onder Cassard in het westen van Curaçao aan land te gaan maar de aanwezigheid van de batterij bij Santa Cruz verhinderde hen dat.
• In 1795 veroverde Louis Mercier tijdens de slavenopstand zowel het fort bij Santa Cruz als het Knipfort.
• In 1805 namen de Engelsen “Batterij Santa Cruz zonder slag of stoot in bezit, want voor de gehele west-divisie, waren niet meer dan vijf man (ter verdediging) opgekomen” (Hartog, forten 1997).

De eerste fortificatie die bij de Santa Cruzbaai werd aangelegd is een van de vier oudste fortbatterijen buiten Willemstad. In 1701 gaf directeur Nicolaas van Beek de opdracht om “vier open batterijen aan te laten leggen, die genoemd worden naar de baai waaraan zij lagen: de batterij Santa Cruz, bij de Krabbenbaai, bij de Sint Michielsbaai of San Mi en bij de Piscaderabaai” (Hartog, forten 1997).

Op de kaart van D. Creefts; “Curaçao met alle batteryen” uit 1784, zien we behalve het oude hoofdfort nog twee batterijen aan de Santa Cruzbaai, beide aan weerszijden van het strand op de kalkrotsen. Een derde batterij staat op het strand van Santu Pretu. Het fort en de drie batterijen zijn allen behouden gebleven.

Curaçao kent maar twee fortcomplexen zoals die aan de Knipbaaien en die aan de Santa Cruzbaaien. Het unieke van die van Santa Cruz is dat hoofdfort en batterijen allen op zichtafstand van elkaar liggen.

Beschrijving

Het fort en de batterijen zijn gedeeltelijk ingestort maar hebben nog genoeg overeind staande elementen over om ze zonder moeite als fort of fortbatterij te interpreteren. Een deel van de buitenmuren is aanwezig.

• Het hoofdfort heeft nog gave achtermuren en verscheidene fundamenten van gebouwen zowel in-als achter het fort.
• De fortbatterij aan de noordkant van de Santa Cruzbaai heeft een interessante rechthoekige centrale structuur met daar omheen een batterij met enkele geschutsstenen.
• De fortbatterij aan de zuidzijde van de Santa Cruzbaai is klein. Een muurdeel is nog duidelijk zichtbaar.
• De fortbatterij bij Santu Pretu staat niet op het strand zoals Creefts het aangeeft, maar op de kalkrotsen ten noordoosten van het strand. Drie mooie geschutsstenen liggen nog op hun plaats, terwijl de muur er tussen verdwenen is. Aansluitend is een hoek van de batterij nog goed zichtbaar.

Het fort en de fortbatterijen staan op een stabiele kalkstenen ondergrond.

Administratieve gegevens:

NAAM vindplaats catalogus nummer: C-105

Eilandelijk Ontwikkelingsplan (EOP) bestemming: Conserveringsgebied.

Geografische positie: Fort Sint Kruis Baai (Santa Krus / Santa Cruz)

Redengeving

De zaak/terrein als boven beschreven is van algemeen belang wegens de betekenis voor de wetenschap en de cultuurhistorische waarde op grond van de volgende waardestellende criteria:

• Wetenschappelijke waarde als representatief en uniek verdedigingscomplex uit de achttiende eeuw
• Cultuurhistorische waarde als onderdeel van een keten van verdedigingswerken ter bescherming van het eiland tegen piraten en aanvallen in oorlogstijd.
• Cultuurhistorische waarde vanwege de gebeurtenissen in het fort onder meer tijdens de slavenopstand in 1795.

Tot het hierboven vermelde archeologische monument behoort al hetgeen door bestemming of anderszins rechtens onroerend is.

Registratie: 24 november 2010

Afschrift Hypotheekbewaarder: 25 november 2010

Aanwijzingsbesluit: 7 oktober 2010

Publicatie: 7 oktober 2010

Inzage: 7 oktober t/m 19 november 2010

Literatuur

Creefts, D., Curaçao met alle batteryen, 1784

Hartog, J., De forten, verdedigingswerken en geschutstellingen van Curaçao en Bonaire, 1997

Kraan, C.T., Het waarderen van archeologische vindplaatsen op Curaçao naar KNA 3.2. versie 1, 11 juni 2010