REGISTER VAN BESCHERMDE CULTUURHISTORISCHE ERFGOEDEREN
Fort Amsterdam en Gouverneurspaleis – Punda
Kadastrale gegevens: Stadsdistrict Sectie: A – nr. 1096/2726
Het Fort Amsterdam bestaat uit het vanaf 1635 gebouwde Fort en de daarin gesitueerde bebouwing, te weten het Gouverneurspaleis, de Fortkerk uit 1766 – 1769 en de voormalige algemene secretarie uit 1857 – 1858, thans de Raad van Ministers (1).
Het Fort Amsterdam is gebouwd in de periode na 1635. Het bestaat uit vier bastions met tussenliggende courtines. Bastions en courtines vormen een trapezium, met de langste zijde aan de zuidkant (2). Het is opgetrokken in onregelmatige stukken koraalsteen, met kalkspecie. Embrasures in alle bastions. Toegangen aan de westzijde onder het Gouvernementspaleis en aan de zuid-oostzijde naast bastion “Vlaggestok”. Oude bestrating op de bastions en courtines
Gouverneurspaleis: Tussen de beide westelijke bastions “Klock” en “Nieuwe Batterij” werd in de 17e en 18e eeuw het Gouverneurspaleis gebouwd. Het bestaat uit twee naast elkaar gelegen langgerekte paviljoens, waarvan het westelijke het oudste is, en tevens langer is dan het oostelijke. Twee bouwlagen met kappen. Alle delen van het gebouw gedekt met schilddaken met de nokken in noord-zuidrichting: boven het westelijk paviljoen een dubbel schilddak met een zakgoot (3), met één dakkapel op het noordelijkekorte dakschild en drie aan de oostzijde. Aan de westzijde een in het schilddak stekend zadeldak boven de daar uitgebouwde balkonkamer. Aansluitend aan de zuidzijde van het schilddak een apart schilddak boven de daar aangebouwde keuken, met door het oostelijk dakvlak stekende schoorsteen en aan de zuidzijde een dakkapel. Het oostelijk paviljoen is voorzien van twee schilddakenin elkaars verlengde. Beide schilddaken hebben dakkapellen, het noordelijke één aan de korte noordzijde en vijf aan de lange oostzijde, het zuidelijke één aan de korte zuidzijde en twee aan de lange oostzijde. Alle dakkapellen hebben een driehoekig topveld met een smalle geprofileerde deklijst, wangstukken en een staand venster met houten shutterramen. Alle daken gedekt met grijze pannen.
Gevels: geheel rondgaande brede geprofileerde gootlijst, die op die plaatsen, waar het gebouw later uitgebreid is niet zuiver aansluiten, te weten bij de balkonkamer, bij de keuken, bij de grens tussen het oudste paviljoen en de later verhoogde galerij tegen de westgevel. Alle gevels gepleisterd en geverfd.
Westgevel aan de Sint Annabaai: symmetrisch opgebouwde gevel met op de verdieping aan weerszijden van een vooruitspringend middendeel (balkonkamer) zes assen, waarvan aan de zuidzijde vijf en aan de noordzijde vier met staande vensters, en de zesde, bredere as aan beide uiteinden van de gevel met een paneeldeur met houten shutters. De vensters zijn staande vensters met houten shutterramen, waarvan de onderste helft openslaand. De vensters hebben, evenals de deur tussen de vensters aan de noordzijde van de balkonkamer, een halfrond driedelig beglaasd bovenlicht, omgeven door een geprofileerde omlijsting, die onder een smal kapiteel overgaat in een smalle pilaster. Midden boven het bovenlicht een vlakke sluitsteen, opgenomen in de omlijsting. Tussen de vensters over de gehele hoogte van de verdieping brede pilasters met kapiteel en basement, welke basementen deel uitmaken van een fries onder de vensters, dat gevormd wordt door geprofileerde lijsten.
De naar voren uitgebouwde balkonkamer heeft een zadeldak, dat aan de voorzijde afgesloten wordt door een driehoekig fronton met brede geprofileerde deklijst met tandlijst. Aan de voorzijde drie staande vensters, in de zijgevels aan de zuidzijde één staand venster, en aan de noordzijde een paneeldeur. Vensters en paneeldeur hebben bovenin houten shutters. Geprofileerde horizontale waterlijsten en geprofileerde omlijsting om vensters en deur. In de zwikken tussen waterlijst en omlijsting gepleisterde versiering.
Op de begane gond onder de uitgebouwde balkonkamer drie poorten in assen met de vensters op de verdieping. De middelste poort is breed, de zijpoorten zijn smaller. De poorten hebben aan de bovenzijde een geblokte omlijsting. Bij de aanzet tot de bogen zijn smalle geprofileerde lijsten aangebracht.
De voorgevel wordt op de verdieping in drieën verdeeld door pilasters, zowel tussen de vensters als op de hoeken, met kapitelen en basementen, die deel uitmaken van het fries onder de vensters. De hoekpilasters beginnen boven de geprofileerde lijstenter hoogte van de aanzetten tot de bogen op de begane grond en zijn tot aan het fries op de verdieping geblokt, daarboven onversierd.
Aan de zuidzijde op de verdieping van een terugspringend deel van de hoofdgevel twee staande vensters en links daarvan een deur. Langs het noordelijk deel van de hoofdgevel is een balkon aangebracht, dat met een trap aansluit op bastion “De Klock”.
Oostgevel aan het Binnenplein: deze gevel is opgebouwd uit twee delen, overeenstemmend met de schilddaken. Het breedste, rechter (noordelijk) deel van de gevel is symmetrisch van opzet: links en rechts van de in dit deel van de gevel centraal geplaatste ingangspartij drie staande vensters, met halfronde driedelige bovenlichten en brede geprofileerde gebogen omlijsting, die rust op pilasters. De staande vensters hebben bovenin houten shutterramen, onderin glas-in-lood ramen. Tussen de vensters pilasters. De ingangspartij bestaat uit een brede deur met links en rechts een staand venster, alle drie met halfrond driedelig bovenlicht, dat boven de deur hoger is dan boven de vensters en per segment nog eens in tweeën gedeeld is. Deur en vensters vormen één geheel binnen een brede geprofileerde omlijsting, die de bogen van de bovenlichten volgt, en pilasters vormt aan de buitenzijde van de vensters, en tussen deur en vensters.
Voor de ingang een bordes, dat gesitueerd is boven de toegangspoort naar het binnenplein van het Fort. Dit bordes is te bereiken via een dubbele symmetrische trap, van elk twee loodrecht op elkaar staande armen, van respectievelijk negen en veertien treden. Langs de trappen houten balustrade van gedraaide balusters. Aan beide zijden van de poort pilasters op laag basement.
Het linker, smallere (zuidelijk) deel van de gevel heeft op de verdieping vijf staande vensters, van hetzelfde type als in de rechterhelft van de gevel. Onder alle vensters in beide delen van de gevel een fries, in vakken verdeeld, overeenkomend met de vensters. Op de hoeken en tussen de beide delen van de gevel geblokte pilasters.
Noordgevel: deze wordt gevormd door de korte gevels van beide paviljoens en de verbindende gevel: op de verdieping van de noordgevels van de paviljoens één staand venster, in de verbindende gevel twee staande vensters.
Zuidgevel: in de gevel tussen de korte gevels van beide paviljoens een staand venster.
Interieur: diverse in- en uitzwenkende deuromlijstingen en deuren. In de keuken bevindt zich een gemetselde oven en kookplaats.
Bij de trappen aan het binnenplein zijn twee kanonnen opgesteld. Op de koperen lopen staat respectievelijk “AMSTERDAM 1881 E3 190” en “AMSTERDAM 1881 F3 192”, op de affuiten “212 KG FRIED. KRUPP ESSEN A/R No 71” en “214 KG FRIED. KRUPP ESSEN A/R No 87”.
(Opmerkingen:
(1) De bebouwing langs de noord en zuidzijde van het binnenplein werd tijdens de restauratie in de vijftiger jaren geheel vernieuwd.
(2) Hier was destijds een vijfde bastion voorzien. Deze muur werd in de vijftiger jaren vernieuwd.
(3) Deze merkwaardige dakvorm ontstond toen ca 1870 de galerij hoger opgetrokken werd en het lessenaarsdak vervangen werd door een schilddak.)
Redengeving:
Gebouwen als boven beschreven van algemeen belang wegens schoonheid en betekenis voor de geschiedenis van het eiland op grond van de volgende waardestellende criteria:
– architectuurhistorische en cultuurhistorische waarde, aangezien het Fort Amsterdam tot de oudste bouwwerken op het eiland behoort en het oudste door de W.I.C gebouwde Fort op Curaçao is, het in de kern nog 17e-eeuwse Gouverneurspaleis van oudsher als centrum van bestuur door de door de W.I.C aangestelde Directeur, later door de Gouverneur gediend heeft;
– monumentale ensemblewaarde daar deze gebouwen elk onderdeel vormen van een groter te beschermen stedebouwkundig geheel.
Tot de hierboven vermelde monumenten behoort al hetgeen dat door bestemming of anderszins rechtens onroerend is.
Registratie: 1995-07-31
Afschrift Hypotheek: 1995-08-14
Aanwijzing Besluit: 1995-05-31
Publicatie: 1995-06-16
Inzage: 1995-06-16
