REGISTER VAN BESCHERMDE CULTUURHISTORISCHE ERFGOEDEREN
Emmakerk
Kadastrale gegevens: rest 87/1939
Inleiding
De Emmakerk maakt deel uit van de Verenigde Protestantse Gemeente van Curaçao, de oudste protestantse gemeente op het eiland. De kerk is gebouwd in opdracht van de Shell en getuigt, evenals andere gebouwen die door de Shell zijn gerealiseerd, van invloeden van de architectuur in voormalig Nederlands-Indië. Een voorbeeld daarvan zijn de liggende ventilatieopeningen in het dak van de kerkruimte. Eind 1939 werd met de bouw van de kerk begonnen en deze werd reeds op 12 mei 1940 in gebruik genomen. De architect van de Emmakerk was Herman Dammes Segaar, die als bouwkundige bij de CPIM werkte. De aannemer was Rijswijk en Abeen.
Beschrijving
De Emmakerk is gesitueerd aan de Schottegatweg Oost 67, op de hoek van de Schottegatweg en de Arowakenweg.
De kerk is opgetrokken in beton en bestaat uit een grote, nagenoeg rechthoekige kerkruimte, waarop aan de kopse noordoostzijde de lagere aanbouw van de consistorieruimte aansluit. De consistorieruimte heeft een rechthoekige plattegrond en een halfronde afsluiting op het uiteinde. In het noordelijke deel van de noordwestelijke zijgevel steekt de klokkentoren met een vierkante plattegrond. De hoofdnok van het gebouw en die van de consistorieruimte zijn noordoost-zuidwest gericht en staan loodrecht op de as van de Schottegatweg.
De kerkruimte heeft een centraal geplaatst zadeldak met aan weerszijden (lange zijden) een lager geplaatst lessenaardak. Het zadeldak heeft een overstek. Onder de overstekken aan de lange zijden zijn liggende ventilatieopeningen van hout met shutters. (1) Onder de ventilatieopeningen sluit het lessenaardak aan dat eveneens is voorzien overstekken. De consistoriekamer heeft een zadeldak met op het halfronde uiteinde een afsluiting met vijf taps toelopende dakschilden. Het dak heeft overstekken. De toren heeft een tentdak met grote overstekken. Op het dak staat een windvaan met een haan. De daken zijn gedekt met rode romaanse dakpannen, met nokvorsten en hoekpannen. De overstekken van alle daken hebben een beschot en de uiteinden van de daksporen zijn voorzien van een karakteristieke versiering.
De gevels zijn gepleisterd en geverfd. Alle vensteropeningen hebben aan de buitenzijde schuine dagkanten en afzaten, die geaccentueerd worden door een lichtere kleur. De ramen zijn aan de binnenzijden van de dagkanten geplaatst.
De westgevel is de voorgevel met de hoofdingang. Deze bestaat uit een centraal geplaatste deuropening met een getoogde bovenzijde en een dubbele houten deur met panelen. In de bovenste twee panelen een kleine, vierkante opening met een ruitje van glas en met daarvoor twee kruisvormig geplaatste spijlen van metaal. Boven de deur een getoogde luifel van beton tussen twee horizontale delen. In het topveld van de gevel een kleine, smalle, getoogde vensteropening met een metalen raam met glas. In de zijgevels van de kerk, op de zuidwestelijke uiteinden, telkens (2 x 3) kleine getoogde vensteropeningen, met een metalen raam met glas. In het uitspringende gedeelte van de zijgevels telkens (2 x 8) hoge staande vensteropeningen met getoogde bovenzijden. In de vensteropeningen metalen ramen met glas-in-lood. Op het oostelijke uiteinde van het zuidoostelijke uitspringende gedeelte, een deuropening met een getoogde bovenzijde met een deur van hout. (2)
In de achtergevel van de kerkruimte, aan weerzijden van de aanbouw van de consistorieruimte, telkens een (2 x 1) smalle, staande opening met een getoogde bovenzijde, met een metalen raam met glas-in-lood. (3) In het topveld van de gevel een kleine, smalle, getoogde vensteropening met een metalen raam met glas. De consistorieruimte heeft elf hoge, staande vensteropeningen met getoogde bovenzijden. In de vensteropeningen metalen ramen met glas-in-lood. (3)
De toren heeft op de klokkenverdieping galmgaten met galmborden aan de zijden die evenwijdig liggen aan de voor- en achterzijde van de kerk. Aan de twee andere zijden, aan de noord- en oostzijde, ter hoogte van de klokkenverdieping een uurwerk. Op de begane grond van de noordzijde een deuropening met een getoogde bovenzijde en een deur van hout. Boven de deur, in de as van de deur, twee boven elkaar geplaatste smalle, verticale openingen met een getoogde bovenzijde met een metalen raam met glas.
Interieur
In het interieur is de houten kapconstructie en het dakbeschot in het zicht. De kap bestaat uit een soort “vakwerkspanten” met makelaars. De makelaars hebben aan de onderzijde een ornament. De uiteinden van liggende houten delen in de kapconstructie hebben een karakteristiek ornament (identiek aan de uiteinden van de sporen in de overstekken van het dak). De spanten worden ondersteund door houten kolommen ter plaatse van de aansluiting van lessenaardak onder de ventilatieopeningen. De kolommen hebben een basement van baksteen. Bij de muren zijn onder de spantbenen houten consoles geplaatst, evenals aan de bovenzijden van de houten staanders.
Op de vloer liggen groene keramische plavuizen van 200 x 200mm. De muren zijn tot een hoogte van 120mm bekleed met rode baksteen. De vensterbanken zijn afgedekt met zwarte marmeren platen.
Aan de zijde van de hoofdingang van de kerkruimte een balkon, met een segmentvormige plattegrond, dat door twee pijlers wordt ondersteund. Het balkon is te bereiken door middel van een wenteltrap van hout. Aan weerszijden van het balkon een getoogde vensteropening. De bovenzijden van de borstwering van het balkon en de vensterbanken van de vensteropeningen zijn bekleed met hout. De overspanning boven het balkon is bekleed met
een lijstwerk van hout. Aan de andere korte zijde van de kerkruimte is een grote boogconstructie in de wand. (4)
Het kerkmeubilair dateert nog uit de Shell-periode. In de toren hangt een luidklok.
(Opmerkingen
- De ventilatieopeningen zijn later aan de binnenzijde dichtgezet.
- Boven de deuropening was waarschijnlijk een luifel van hout.
- Sommige glas-in-loodramen zijn vervangen door glasramen.
- Deze boogconstructie was aanvankelijk open en is later dichtgemetseld.)
Redengeving
Het gebouw als boven beschreven is van algemeen belang wegens zijn schoonheid en volkenkundige waarde op grond van de volgende waardestellende criteria:
- architectuurhistorische waarde als een voorbeeld van de Shell-architectuur op Curaçao met invloeden van de bouwkunst op het voormalige Nederlands-Indië;
- cultuurhistorische en volkenkundige waarde als kerk van de protestantse gemeenschap en als een herinnering aan het tijdperk van de Shell op Curaçao;
- ensemblewaarde als onderdeel van de Shell-wijken Emmastad-oost en Emmastad-west.
Tot het hierboven vermelde monument behoort al hetgeen dat door bestemming of anderszins rechtens onroerend is.
Registratie: 23 april 2012
Afschrift Hypotheekbewaarder: 24 april 2012
Aanwijzingsbesluit: 15 september 2011
Publicatie: 15 september 2011
Inzage: 15 september t/m 27 oktober 2011
Storende elementen
- De dichtgezette ventilatieopeningen.
- De vervanging van glas-in-loodramen door glasramen.
- De dichtgemetselde getoogde opening aan de korte noordoostelijke binnenzijde van de kerkruimte.
Literatuur
Ronald G. Gill, Een Eeuw Architectuur op Curaçao. De architectuur en stedenbouw van de twintigste eeuw op Curaçao, Curaçao 2000 (tweede druk)
