REGISTER VAN BESCHERMDE CULTUURHISTORISCHE ERFGOEDEREN
Landhuis Klein Santa Martha
Kadastrale gegevens: Sectie: III – Meetbrief Nr.: A-43
Inleiding
Het landhuis Klein Santa Martha ligt op een kleine heuveltop ten noorden van de Sta. Marthabaai. De plantage dateert al van voor 1700 en was relatief welvarend door de combinatie van landbouw, veeteelt en met name de exploitatie van zoutpannen in de baai. Van 1939 tot in de jaren 1950 was binnen het gebied het zgn. Helfrichdorp gevestigd, een landbouwexperiment; in het landhuis woonde toen een Nederlandse boer, de voorlichter van het project.
Beschrijving
Landhuis
Landhuis Klein Santa Martha, waarschijnlijk daterend uit de 18de eeuw met aanpassingen in de vroege 19e-eeuw en op het eind ervan, omstreeks 1900. In de jaren dertig van de 20e-eeuw zijn o.a. de venster en deuropeningen aangepast. Het landhuis heeft een rechthoekige plattegrond bestaande uit een kern en noord en zuidgalerij, opgetrokken in steen over één bouwlaag en kap, met de nok W O gericht. De kern heeft een zadeldak waarop lessenaarsdaken voor de galerijen aansluiten. De daken zijn belegd met rode en enige zwart geglazuurde oudhollandse pannen en zijn gevat tussen tuitgevels met 19e-eeuwse topbeëindiging en geprofileerde deklijst. In de geveltoppen is een rond ventilatiegat met gepleisterde sterdecoratie; eronder een staand venster. Op het zadeldak staan tweemaal drie dakkapellen met driehoekig topveld op zijconsoles en met profilering en beëindiging als de geveltoppen. Rondom loopt langs de vier gevels een geprofileerde gootlijst.
De gevels zijn gepleisterd en geverfd. De vensters zijn alle van staand formaat (1).
De voorgevel (zuidgevel) heeft volgens vijf assen een centraal geplaatste deur en aan weerszijden twee vensters, voorzien van waterlijst en onderlijst. De gevelhoeken zijn gedecoreerd met getande gepleisterde hoekblokken.
De westelijke zijgevel heeft drie deuropeningen naar het terras: één in kern en in beide galerijen.
De oostelijke zijgevel heeft een deuropening in de kern en een venster in de galerijen.
De achtergevel (noordgevel) heeft volgens vijf assen een centrale deuropening, links ervan een deuropening en venster, rechts twee vensters, alle uitgevoerd als in de voorgevel.
Op beide noordelijke gevelhoeken liggen aanbouwen (2) onder lessenaarsdaken belegd met rode oudhollandse pannen. De westelijke aanbouw is in drie vertrekken verdeeld, en bevat in de noordmuur verticale spleten. De hoge binnenmuur van de noordoostelijke aanbouw heeft een houten muuranker hetgeen op een andere, verdwenen aanbouw op het zuiden wijst.
Het interieur heeft de indeling in drieën van kern en galerijen. De kern is in drie ruimten verdeeld, die met doorgangen zijn verbonden: een sala en twee kleine flankerende vertrekken. (3)
Het oostelijk vertrek heeft een boogvormige doorgang naar de achtergalerij die een basement met 18e-eeuwse profilering bezit. De doorgang op het westen van de sala heeft nog gedeeltelijk een 18e-eeuwse geprofileerde deuromlijsting. In het westelijke vertrek voert een houten trap in twee steken naar de zolder. De beide galerijen zijn in drie vertrekken verdeeld als de kern. De doorgangen zijn excentrisch in de tussenmuren gemaakt. (4) De kap is opgebouwd uit gekoppelde sporenparen met spijkerplaten, koppelbalk en een langsverband van ingelaten nokbalk en gording.
Aan alle zijden van het huis ligt een terras dat wordt omgeven door een lage borstwering en met korte toegangstrappen op het zuiden en oosten beide tussen rechte borstweringen en op het noorden en westen. Het terrasgedeelte op het westen bevat onder de afpleistering een vloer van gele handvorm bakstenen (ca. 18×8,5×3,5 cm). Binnen het vlak van het terras liggen ook het keukengebouw, de twee hoekaanbouwen en de ondergrondse regenbak. Deze laatste bevindt zich onder het terras, nabij de keuken; de bak heeft afgeronde binnenhoeken en is overkluisd door twee gemetselde segmentbooggewelven met een tussenmuur op twee gemetselde bogen. (5)
Bijgebouwen:
(A) Westelijk naast het huis staat een keukengebouw op rechthoekige plattegrond en opgetrokken over één bouwlaag en kap. Het gebouw heeft een zadeldak belegd met zwart geglazuurde oudhollandse pannen dat gevat is tussen vlakke tuitgevels. De kapconstructie is gelijk aan die van het hoofdgebouw. Deuropeningen bevinden zich op het oosten en westen; een venster op het zuiden en twee op het noorden. In de keuken staat in de zuidwesthoek een stenen kookplaats met schoorsteenmantel die op het dak overgaat in een vierhoekige schoorsteen.
(B) Een tiental meter oostelijk van het huis staat een magasina, met de nok W O gericht. Deze is grotendeels gereconstrueerd in de jaren 1990; de westgevel en een deel van de onderbouw zijn origineel. (6)
(Opmerkingen:
- De oorspronkelijke shutterramen van hoofd en bijgebouwen zijn nagenoeg overal verwijderd
- Deze dateren waarschijnlijk van later datum dan het 18e-eeuwse hoofdgebouw
- De sala had oorspronkelijk een vloer van houten delen (ca. 30 cm) die met houten pennen (!) op ribben waren bevestigd
- Ook de nu verdwenen zoldervloer had de diep ingelaten houten penverbindingen op een enkelvoudige balklaag
- Tegen de noordelijke terrasmuur staan verschillende nieuwere, kleine waterbakken en een afgedekte regenbak met de inscriptie: “KSTM 6 19 SEP 1941 AD”.
- Ten westen van het huis zijn restanten van een vloer en drinkbakken aan te treffen.)
Redengeving:
Het gebouw als boven beschreven is van algemeen belang wegens schoonheid en volkskundige waarde op grond van de volgende waardestellende criteria:
- Architectuur- en cultuurhistorische waarde als landhuis met een voor Curaçao kenmerkende opzet met kern en voor en achtergalerij, terrassen en bijgebouwen;
- architectuurhistorische waarde vanwege de kap, het lijstwerk aan de gevels, de detaillering van enkele doorgangen;
- architectuurhistorische waarde vanwege de kookplaats in het keukengebouw;
- ensemblewaarde vanwege de situering in het terrein aan de baai.
Tot het hierboven vermelde monument behoort al hetgeen dat door bestemming of anderszins rechtens onroerend is.
Registratie: 1999-02-05
Afschrift Hypotheekbewaarder: 1999-02-19
Aanwijzingsbesluit: 1998-09-25
Publicatie: 1998-10-05
Inzage: gedurende 30 dagen vanaf 1998-11-03
