Landhuis Santa Cruz

• 1. :

REGISTER VAN BESCHERMDE CULTUURHISTORISCHE ERFGOEDEREN

Landhuis Santa Cruz

Kadastrale gegevens: Meetbrief 118/1979

De plantage Santa Cruz, alias Sint Kruis, is een van de plantages die in de 17^e eeuw gesticht werden door de W.I.C. Het huidige landhuis dateert echter zeer waarschijnlijk uit de 18^e– en deels uit de eerste helft van de 19^e-eeuw. Aanwijzingen hiervoor zijn met name de stijlkenmerken van de gevels en de dakkapellen. De in- en uitzwenkende gevellijnen van de voorgevel zijn kenmerkend voor de architectuur van de 18^e-eeuw (Curaçaose barok). Deze zijn echter minder zwierig uitgevoerd dan bijvoorbeeld bij de landhuizen Habaai en Malpais. De achtergevel en de dakkapellen zijn kenmerkend voor de eerste helft van de 19^e-eeuw.

Beschrijving

Het landhuis ligt op een heuvel aan de noordzijde van de (zuidelijke) weg naar Westpunt.

Behalve de voormalige plantagewoning zijn in de directe omgeving van het landhuis een ruïne van een magasina en aan weerszijden van het landhuis koraalconstructies behouden. Verder zijn op de voormalige een aantal putten bewaard gebleven

1. A) Het landhuis staat op een groot terras. Het bestaat uit een rechthoekig hoofdgebouw met aan de noordzijde een keukengebouw dat door middel van een gang met het hoofdgebouw is verbonden. Op de noordwestelijke hoek van het hoofdgebouw sluit een regenbak aan.
   Het hoofdgebouw is opgetrokken in steen op een rechthoekige plattegrond over een bouwlaag en een kap. De nok van de kap is nagenoeg oostwest gericht. De plattegrond heeft een kern met galerijen aan de lange zijden. De kern heeft een zadeldak met aansluitende lessenaarsdaken boven de galerijen. Het zadeldak is gedekt met Oudhollandse dakpannen, het heeft een gemetselde nok en tweemaal twee dakkapellen aan de lange zijden. De dakkapellen hebben een zadeldakje, een staand venster, aan weerszijden consolen en lage geperforeerde wangen, een topveld met een ster in het midden, deklijsten en een ronde en hoekige afsluiting aan de bovenzijde. (1)

De gevels zijn gepleisterd en geverfd. De gevels aan de voor- en achterzijde, plus de goten aan de lange zijden, zijn voorzien van lijstwerk.

De voorgevel heeft een topveld met in- en uitzwenkende lijnen en een boogvormige bekroning. Op de eerste bouwlaag in de kern een boogvormige hoofdingang met een breed boogvormig lijstwerk aan de bovenzijde. Dit lijstwerk rust op imposten. De deuropening is voorzien van een dubbele opgeklampte houten deur. (2) In de galerijen aan weerszijden van de hoofdingang zijn twee grote deuropeningen met dubbele deuren en een bovenlicht. Op de zolderverdieping is een staand venster met shutterramen en een waterlijst. Voor de hoofdingang is een kleine stoep van IJsselstenen. Aan weerszijden van de stoep is tegen de gevelmuur een metselde en gepleisterde bank.

De achtergevel (oostgevel) heeft een topveld met een 19^e-eeuwse topbeëindiging en schouders. Op de begane grond drie staande vensteropeningen ter plaatse van respectievelijk de kern en de galerijen aan weerszijden. De openingen hebben shutterramen en een waterlijst.

In de lange zijgevel aan de zuidzijde een centraal geplaatste dubbele deur met aan weerszijden tweemaal twee vensteropeningen. Alle openingen hebben waterlijsten. In de deuropening een opgeklampte houten deur en in de vensteropeningen shutterramen.

In de lange zijgevel aan de noordzijde centraal een dubbele deuropening met ervoor een boogvormig stoepje. De opening heeft een waterlijst en een opgeklampte houten deur.

Op de noordelijke zijgevel sluit een gangetje aan dat het hoofdgebouw met de voormalige keuken verbindt. De keuken is opgetrokken in steen op een rechthoekige plattegrond over een enkele bouwlaag met kap. De nok van de kap staat dwars op die van het hoofdgebouw. Het dak bestaat uit een schilddak met overstek en is gedekt met rode Oudhollandse dakpannen. De nokken zijn afgedekt met omgekeerde Oudhollandse pannen. Op het noordelijke dakschild staat een schoorsteen met een smalle lijst aan de bovenzijde en een driehoekige afsluiting. De gevels zijn gepleisterd en geverfd. In de oostelijke en westelijke zijgevel een staande vensteropening. De westelijke opening heeft een waterlijst. (3) De gang die de keuken met het hoofdgebouw verbindt is afgedekt door een lessenaardak met de hoge zijde op het oosten. Het dak is gedekt met rode Oudhollandse dakpannen.

Het interieur van het hoofdgebouw is onderverdeeld in een rechthoekige kern met een sala in het midden en twee kleine ruimten aan weerszijden. In de kleine ruimte bij de hoofdingang is een ruimte afgescheiden ten behoeve van de trap naar de zolderverdieping. In de sala zijn de balken en de vloerdelen van de zolderverdieping in het zicht. (4) In de lange kernwanden van de sala centraal een deuropening met aan weerszijden grote vensteropeningen. (5) De deuropening in de noordelijke kernwand van de sala is boogvormig, de andere daartegenover is rechthoekig. Ook de galerijen zijn verdeeld in een grote middenruimte met op de uiteinden twee kleine ruimten. In de galerijen zijn de pannen in het zicht. Deze zijn aan de onderzijde afgesmeerd. Op de vloeren van de galerijen liggen IJsselstenen.

De zolderverdieping bestaat uit een grote ruimte waarvan aan de oostzijde een kleine ruimte is afgescheiden. Deze is toegankelijk d.m.v. een dubbele paneeldeur. (6) De dakconstructie bestaat uit sporen en een hanenbalk. De pannen zijn aan de onderzijde aangesmeerd.

In de keuken een grote fogón met twee ovens tegen de noordelijke wand. De fogón is aan de binnenzijde bekleed met bakstenen. In de keuken is de kap met dakpannen in het zicht. De pannen zijn aan de onderzijde afgesmeerd.

Op de noordwesthoek van het landhuis sluit een regenbak aan. Deze heeft een rechthoekige plattegrond, was voorheen afgedekt met een lessenaardak met de hoge zijde op het zuiden en heeft afgeronde hoeken. (7)

Het grote terras waarop het landhuis staat is afgedekt met grote stukken steen. Het terras is omgeven door een stenen borstwering. Deze is gepleisterd en geverfd. De borstwering heeft spuigaten. Het terras heeft een basement. Ter plaatse waar het basement en de borstwering op elkaar aansluiten is er een verspringing. In de as van de hoofdingang van het landhuis wordt het terras ontsloten door een uitzwenkende trap met segmentboogvormige treden van steen, aan weerszijden een borstwering met een in- en uitzwenkende bovenzijde. In de as van de ingang aan de zuidelijke zijgevel van het landhuis is nog een trap. Dit is eveneens een uitzwenkende trap met een borstwering met een in- en uitzwenkende bovenzijde. De boogvormige treden van de trap zijn van IJsselstenen. (8)

1. B) Ten noorden van het landhuis staan de resten van een magasina. Hiervan zijn slecht de muren van het oostelijke gedeelte behouden. (9)

1. C) Ten noordwesten en ten zuidoosten van het landhuis zijn resten van stenen koralen. In de koralen ten zuidoosten van het huis zijn resten van een klein vertrek en drinkbakken voor het vee aangetroffen. De drinkbakken bevinden zich in de zuidelijke muur van de koralenstructuur.

1. D) Op het terrein bevinden zich damstructuren en E) oude putten (met molen).

(Opmerkingen:

1. De dakkapellen hadden opgeklampte houten luiken. Aan de zuidzijde hebben de dakkapellen aan beide zijden wangstukken, aan de noordzijde alleen aan de oostzijde.
2. Alle ramen en deuren zijn nieuw.
3. Mogelijk is de oostelijke opening een latere toevoeging.
4. De houten vloerdelen zijn niet origineel.
5. Oorspronkelijk hebben hierin waarschijnlijk schuiframen gezeten.
6. Deze deur lijkt i.t.t. de andere deuren wel oorspronkelijk.
7. De rand van de regenbak is opgehoogd met betonblokken (een latere toevoeging zonder monumentale waarde).
8. Het is niet duidelijk of deze treden authentiek zijn.
9. Bouwsporen tonen aan dat aan de zuidzijde van de magasina een afdak was.)

Redengeving

Het gebouw als boven beschreven is van algemeen belang wegens schoonheid en volkskundige waarde op grond van de volgende waardestellende criteria:

• ensemblewaarde vanwege de samenhang van landhuis en diverse bijgebouwen en andere structuren van de voormalige plantage;
• architectuur- en cultuurhistorische waarde als 18^e/19^e-eeuws landhuis;
• architectuurhistorische waarde vanwege de diverse stijlkenmerken in de gevels.

Tot het hierboven vermelde monument behoort al hetgeen door bestemming of anderszins rechtens onroerend is.

Registratie: 13 oktober 2008

Afschrift Hypotheekbewaarder: 14 oktober 2008

Aanwijzingsbesluit: 24 juni 2008

Publicatie: 24 juni 2008

Inzage: vanaf 24 juni 2008 tot en met 23 juli 2008